“We moeten niet blijven vastzitten in boosheid en angst, maar onze energie richten op het creëren van de nieuwe wereld.”
Doelgericht als een speer, met een heldere blik op wat hem hier en nu te doen staat, manoeuvreert professor Bob de Wit vlot doorheen deze uitdagende tijd. In Nederland reeds een veelgevraagde gast aan kritische tafels, nu voor het eerst ook inspirerend aan het woord in Vlaanderen, voor The Human Side.
Ik tref de professor op Nyenrode Business University, waar hij ‘Strategic Leadership’ doceert aan ambitieuze studenten. Ik laveer doorheen koffiebar en restaurant, waar groepjes keurig uitgedoste jonge mensen keuvelend rond een koffie zijn geschraagd, mondmaskers in elke mogelijke constellatie – onder, op en boven de kin. Bizar schouwspel, dat we tegenwoordig op veel plekken mogen aanschouwen. Wie drinkt of eet, is beschermd. Daarna wacht razendsnel weer het onheil.
We zoeken een rustige plek op en deze onmiskenbare pionier steekt van wal. “We zijn een volk van piraten en handelaars”, zegt hij, “en dat werpt nu ook weer vruchten af.” Want bij de pakken blijven zitten deed hij het laatste anderhalf jaar allerminst. Eén van de allereersten was hij, die zich verruimend en verhelderend uitsprak over de crisis, die volgens hem meer een maatschappelijke crisis dan een gezondheidscrisis is. “Al jarenlang zag ik dit aankomen, herkende ik de signalen. In 2017 gaf ik een oratie met als titel Aan de vooravond van een maatschappelijke revolutie. Ik wist dat het zou gebeuren, alleen wist ik niet precies wanneer, en ook niet concreet wat de trigger zou zijn. Toen corona kwam, in maart 2020, gingen bij mij meteen alle alarmbellen af: het is zover.”
Toen corona kwam, in maart 2020, gingen bij mij meteen alle alarmbellen af: het is zover.”
Wat is het dan, dat hem deed voorvoelen wat er op til was? “De razendsnelle technologische evolutie en de digitale transformatie waarop geen rem zit, de komst van Artificial Intelligence, blockchain en biotechnologie, met mogelijk verregaande gevolgen voor mens en samenleving. Daarnaast het oprukkende monopolie van de multinationals en de ngo’s, die meer macht hebben dan de landen zelf. De landen leiden niet meer, ze worden geleid door deze grootmachten, die geen democratische organen zijn. Er zit geen enkel controleorganisme in vervat dat weerwerk biedt, ze hebben compleet vrij spel.”
Omwentelingen
Ondanks dit alles is Bob de Wit toch niet pessimistisch wat de toekomst betreft. Want één van zijn stokpaardjes is dit alles in een ruimer, historisch perspectief plaatsen. Elke omwenteling in de geschiedenis kende immers vergelijkbare fases, die hij nu ook herkent: “Gemiddeld duurt zo’n omwenteling zeven jaar. Ik gok dat het nu, gezien de snelheid van de communicatie en de globalisering, zo’n vier jaar in beslag zal nemen. Eerst is men razend enthousiast over nieuwe uitvindingen en technologie, dan komt er altijd een backlash, waarbij men regels invoert om het geheel wat meer in goede banen te leiden. Dat volgt nu ook, maar zal wel nog enige tijd vergen. Ook in vroegere tijden was dit zo.”
Eén van de tijdperken die Bob de Wit vaak aanhaalt in zijn discours, is dat van de Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek der Nederlanden. Op 26 juli 1581 werd het ‘Plakkaat van Verlatinghe’ ondertekend, waarbij een aantal provinciën Filips II afzetten als hun heerser. “De Gouden Eeuw die daarna ontstond, noem ik Society 2.0. Het was een voorbeeld van verzet van de burgers tegen de elite, een afscheid van een feodaal tijdperk. Eenzelfde dynamiek zie je met de Industriële Revolutie, Society 3.0 dus, waarbij arbeid en kapitaal, links en rechts, lijnrecht tegenover mekaar komen te staan. Ook hier moest het geheel weer opnieuw in evenwicht komen, moesten burgers en samenleving leren omgaan met deze nieuwe mogelijkheden en structuren.”
Transitie
Altijd heb je volgens Bob de Wit dezelfde reacties op deze grote transities. Een groep mensen wil zich koste wat het kost vastklampen aan de oude (machts)structuren, anderen zijn bang of boos vanwege de verandering, nog anderen grijpen deze aan om te bouwen en nieuwe ideeën in de wereld te zetten. “Er zijn altijd mensen die het niet (willen) zien, mensen die het wel zien en de verandering omarmen, en er zijn er vanzelfsprekend ook altijd die er uit puur opportunisme misbruik van maken en de macht grijpen. Steeds in de geschiedenis is het zo gegaan, zodus nu ook.”
De gelijkenissen met vandaag zijn treffend: “We hebben de industriële samenleving achter ons gelaten. Die gaf de meeste burgers de afgelopen 75 jaar democratie, welvaart en vrede. Maar nu krijgen we opnieuw te maken met een soort feodale structuur, een top-downmaatschappij, met controle, onderdrukking en angst, die geïnitieerd wordt door grote techbedrijven, de farma en ngo’s. Corona was het ideale momentum voor deze instellingen om hun macht te vergroten en finaal greep te krijgen op de hele globe. Ik noem dit de ‘elite reset society’.”
Men grijpt niet enkel in in de omgeving van de mens, men grijpt in in de mens zelf, om die te ‘verbeteren’.
Het wordt door het World Economic Forum en Klaus Schwab de ‘Fourth Industrial Revolution’ genoemd, maar Bob De Wit is hier niet geheel mee akkoord. Hij noemt het veeleer een maatschappelijke revolutie: “Digitale technologieën voegen niet alleen een nieuw niveau van industrialisatie toe aan de samenleving, ze veranderen ook de aard van de samenleving zelf.” En zelfs van de mens, durven wij te opperen, aangezien transhumane dromen hoog op de agenda staan van onder meer het WEF. Men grijpt niet enkel in in de omgeving van de mens, men grijpt in in de mens zelf, om die te ‘verbeteren’.
Hoop
Maar wat nu? Zwichten we voor deze transhumane plannen en blijven we kiezen voor deze gevestigde machtsstructuren? Of is er een andere toekomst mogelijk? Bob De Wit schuift het idee van een ‘glocale gemeenschap’ naar voren, waarin het beste van het mondiale en het lokale worden gecombineerd. Hierover schreef hij het inspirerende boek Society 4.0, een stimulerende oproep tot actie vanuit de burgers zelf: “In deze samenleving staan gezamenlijke besluitvorming en optimisme centraal, gedragen door de ‘wisdom of the crowd’.”
Regio’s vormen in deze visie de basis, omdat de technologische ontwikkelingen de decentralisatie van menselijke levensbehoeften mogelijk maken. Zo is hij hiermee reeds concreet aan de slag met een veertigtal regio’s in Nederland, waaronder Friesland, Westland en Texel. Bob de Wit: “Heel vaak zie je dat in bepaalde regio’s al vernieuwende initiatieven worden opgezet rond bijvoorbeeld landbouw, gezondheidszorg en onderwijs. Ik pleit echter voor een integrale aanpak, waarbij in élke regio de negen noodzakelijke pijlers voor een duurzame wereld worden uitgebouwd. Deze zijn: 1. Regionale directe democratie 2. Regionale economie 3. Eigen bank en cryptomunt 4. Decentraal internet 5. Regionale nutsvoorzieningen zoals water en energie 6. Gezondheid, waaronder beweging maar ook cultuur 7. Lokaal, gezond en duurzaam voedsel 8. Samen en duurzaam wonen 9. Leren en ontwikkelen (vernieuwend onderwijs).” Binnenkort komen de regio’s ook samen op een ‘regiodag’, om expertise uit te wisselen, want niet elke regio blinkt natuurlijk uit in hetzelfde. Het is een hoopvolle weg naar een duurzame wereld, weg van de globalisering.
Bob de Wit toont me de veelheid aan Telegramgroepen op zijn telefoon, die gegroepeerd zijn volgens deze negen pijlers. Zo is er een groep die rond onderwijs werkt, maar ook bijvoorbeeld ‘Society Youth’ die alle jeugdinitiatieven bundelt. “Je kunt natuurlijk al je boosheid blijven richten op het oude systeem, en hopen dat er op die manier iets kantelt. Maar gezien de hoeveelheid geld en macht die daar is geconcentreerd, lijkt het mij vooral energieverlies. Daarom geloof ik héél sterk in het inzetten van de vereende krachten en de creativiteit voor het creëren van de nieuwe wereld. Een maatschappij die gebaseerd is op basiswaarden als vrijheid, liefde en menselijkheid. Alles over dit hoopvolle alternatief vind je op Society4th.org en vanaf nu ook in ons nieuwe boek, met de titel Gids Regio 4.0.”
BIO
Prof. dr. Bob de Wit is Professor Strategic Leadership aan het Center of Strategy, Organization & Leadership van Nyenrode. Zijn belangrijkste onderzoeksonderwerp is de transformatie van bedrijven, sectoren en maatschappijen, aangespoord door diverse digitale technologieën en oplossingen op het gebied van biotechnologie en duurzame energie. Bob is een internationaal veelgevraagd inspirerend spreker. Hij wil graag leiders in de private en publieke sector klaarstomen voor de komende economische en sociale revolutie.
BOEKEN
Bob de Wit, Society 4.0, RESOLVING EIGHT KEY ISSUES TO BUILD A CITIZENS SOCIETY, Vakmedianet, 2020
Bob de Wit en Roel Wolfert, Gids Regio 4.0, 2021