Ik zit op mijn fiets en trap aan het begin van het nieuwe jaar doorheen wind en gietende regen langs de overwinterende velden richting dorp. Koud hoor. Maar ook deugddoend, zeker als Wouter van Noort, journalist bij NRC, intussen in mijn rechteroor in zijn podcast ‘Future Affairs’ Jeremy Lent interviewt, denker en auteur van ‘The Web of Meaning’.
In zijn boek legt Lent eeuwenoude kennis, uit onder andere het Taoïsme, langs de lat van de hedendaagse wetenschap: van de natuurkunde tot de neurologie. Vanuit dat perspectief praten de heren over onze toekomst en stellen aan het begin van hun gesprek dat ons heersende wereldbeeld even hard rammelt als de loszittende bagagedrager op mijn fiets. ‘We hebben nood aan een nieuw verhaal, een lonkend perspectief waarin we onze verhouding tot technologie en natuur kunnen herdefiniëren.’ steekt van Noort van wal. Heerlijk. De regen voelt plots warmer en de velden lijken uitgestrekter. ‘Verandering,’ gaat hij verder, ‘dat is goed en wel, maar zitten we vandaag niet in de eerste plaats in een diepe crisis rond ‘betekenis’?’ Lent is intussen vast aan het knikken, want hij pikt naadloos in op de introductie die van Noort net gaf en gaat meteen aan de slag met de vraag wat een nieuwe definitie rond ‘betekenis’ dan wel zou kunnen zijn.
En zo krijg ik tijdens mijn fietstocht zo maar even een bijzonder zinvolle beschouwing over de tijd waarin we leven. Een uiteenzetting waarin Lent uitlegt dat het goed is om te beseffen wat een ‘wereldbeeld’ precies is: ‘het is een lens waardoor ieder individu de wereld bekijkt en op basis daarvan zijn individueel waardenpatroon ontwikkelt.’ Er zijn met andere woorden evenveel wereldbeelden als er mensen zijn. ‘Maar,’ gaat hij verder, ‘we leven in een tijd waarin duidelijk wordt dat heel wat lenzen in eenzelfde richting worden bij-gepolijst, namelijk in de richting van het reeds lang overheersende wereldbeeld dat we in onze samenleving niets méér nodig hebben dan een groot vertrouwen in technologie, economie, wetenschap, vooruitgang en ratio. ‘Ho maar even,’ meent Lent daarop stellig, want als we in die richting blijven doordraven delven we volgens hem ons eigen collectieve graf. De natuur gaat ten onder, de mensheid evengoed. In een crisis als degene waartegen we vandaag met z’n allen onzacht botsen zien we de nieuwe mogelijkheden niet meer. We kiezen uitsluitend voor kortetermijnoplossingen die eenzijdig steunen op wetenschappelijk onderzoek en we zoeken daarbij in feite constant bevestiging voor het meest gangbare verhaal dat veelal in een kapitalistisch kader past. ‘Maar,’ besluit Lent, ‘ons aangekweekte idee van egoïstisch handelen ter meerdere eer en glorie van ons allemaal blijkt niet langer inzetbaar.’
Als we in die richting blijven doordraven delven we volgens hem ons eigen collectieve graf.
Beide heren vragen zich dan af wat wel ingezet moet worden en komen al snel tot de conclusie dat het hoog tijd wordt om het aangeboren vermogen van de mens om ‘te voelen’, net als onze zin voor ‘moraal en intuïtief handelen’ onder het stof te halen en deze vermogens terug in te bedden in hun originele verbinding met de natuurlijke omgeving. ‘We moeten aan de slag met een herwonnen evenwicht tussen ratio en de gevoelsantennes die ons van oudsher veel nuttige informatie gaven,’ besluiten Van Noort en Lent. Een goed leven draait volgens hen om integratie van beiden. Dat woord: ‘integratie’ wordt doorheen heel het gesprek naar voren geschoven als het nieuwe paradigma, dat het oude paradigma van ‘segregatie’ moet gaan vervangen. Want wanneer verstand en gevoel samen gaan, vlamt in de kern van ons weten het feit op dat we in se niets weten en dus is “integration a state of unity with differentiation. In a fully integrated system, each part maintains its unique identity while operating in coordination with other parts of the system.” Wanneer ik dat hoor trap ik spontaan een versnelling hoger en bedenk dat de voor onze huidige samenleving zeer typerende uitspraak van een van de machtigste Europese staatsleiders waarmee het ochtendnieuws me onzacht uit bed joeg “we gaan een deel van de bevolking, (lees: de niet-gevaccineerden) eens goed pesten,” hoegenaamd niet onder het paradigma van integratie valt maar een signaal is van segregatie en een vorm van verwrongen leiderschap uit oude tijden dat dringend herdacht moet worden.
We moeten aan de slag met een herwonnen evenwicht tussen ratio en de gevoelsantennes die ons van oudsher veel nuttige informatie gaven.
Wat valt er dan wél zoal onder? Deze denkoefening bijvoorbeeld: wat als we onszelf zien als onderdeel van het grote, natuurlijke geheel en zoiets als een virus niet als vijand beschouwen, maar als natuurlijke wake-upcall interpreteren en er mee in dialoog gaan om een aantal alternatieve bochten te nemen in onze ontwikkeling? ‘Niks van,’ hoor ik enkele mensen in het podcast-publiek van van Noort denken, ‘we moeten het virus vernietigen! Oorlog enzo.’ Dat kan. Maar wat kan het nog zijn? ‘Een les’. Van wie? Van moeder natuur. En wie zijn wij? Haar kinderen. Les niet geleerd? Je krijgt het dubbel op je bord. En snel ook. Het is een samenwerking. Want volgens Lent gaat het logischerwijze om het herstellen van evenwicht en het integreren van wat natuurlijke energie te vertellen heeft, zoals dat met alles in de natuur gaat. Een natuur waar we nog altijd onderdeel van uitmaken. En vanuit dit soort percepties kan een nieuwe samenleving kiemen.
Het stormt tijdens mijn fietstocht en het stormt in de wereld. De afgelopen twee jaar zijn we allemaal in de war geraakt door de epidemie en vervolgens door paradoxale bevelen en instructies die absurd worden. We bevinden ons in een holistische crisis die ons uitnodigt om te accepteren dat een oude wereld sterft en een nieuwe wereld vraagt om geboren te worden. Dat zijn geen eenvoudige, noch serene processen. Weerstand ontmoet gretigheid, verschillende meningen, miljarden percepties, angst en hoop tollen om elkaar heen. Maar wanneer je in het oog van de storm gaat staan waarrond winden, felle zon en striemende regen kolken, merk je dat je daar niet alleen bent. In de stille kern van alles wat raast bewegen mensen die vanuit volwassenheid en verantwoordelijkheid met hart, buik en hoofd de kracht in zichzelf zoeken en daarom kunnen accepteren dat enkel vanuit groei, bewustzijn en hard werk aan een crisis recht wordt gedaan.
In die integere kern waar het niet raast, kiemt een frisse samenleving waarin ons zorgstelsel gezonder en preventief wordt, waar moderne wetenschap en wijsheid van de voorouderlijke geneeskunde met elkaar integreren.
En wanneer aan een crisis recht wordt gedaan, verdwijnt die. Die kern verplaatst zich naargelang de winden anders waaien. En dus dans je samen met de anderen mee, daarheen waar het partnerschap tussen denken en voelen zoals Lent en van Noort het beschrijven, ons leiden. Vanuit die individuele en collectieve bewegingen scheppen we volgens hen een nieuw wereldbeeld. In die integere kern waar het niet raast, kiemt een frisse samenleving waarin ons zorgstelsel gezonder en preventief wordt, waar moderne wetenschap en wijsheid van de voorouderlijke geneeskunde met elkaar integreren. Ons economisch stelsel brokkelt er af om zichzelf om te vormen tot een economie die ethischer is en functioneert op basis van korte circuits en oog voor herstel. Er groeit een nieuwe verbinding met onze omgeving, ecologie wordt er een zaak van gelijkheid en integratie. We zijn onderdeel van de natuur en delen vanuit deze wetenschap wijsheid.
Wanneer we luisteren naar onze intuïtie, luisteren naar de natuurlijke behoeften van ons lichaam en onze omgeving, dan kan vanuit deze kern de samenleving transformeren. En wanneer de storm plots gaat liggen, zal iedereen die deze vruchtbare kern in het oog van de storm nog niet opzocht, toch die plek zien die op dat onverwachte moment vanuit een diep voorgevoel reeds lang werd verwacht en van vanwaar een groeiende massa de nieuwe samenleving verder opbouwt.
Lessen geleerd: fietsen in de regen met Wouter van Noort en Jeremy Lent: heel verfrissend. En ook: zoek zachtheid in het oog van de storm. En tenslotte …’be your own rational AND intuitive big thinker’. In het versmelten van beide zijn we samen sterk.